Özel sektörde işveren ve çalışanların en sık karşılaştıkları sorunlardan biri sigortasız çalışma veya sigortalı olmalarına rağmen primlerini doğru ödememeleridir. Bu durumda sigortasız veya prim ödemeyen çalışanların bazı yasal hakları bulunmaktadır. Sigortasız çalışan işçiler ve hakları ile ilgili merak edilenleri alt başlıklarda derledik.
Sigortasız işçi çalıştırılması ilgili İş Kanunu kapsamında yasaklanmıştır ve bazı idari cezalar bulunmaktadır. Ancak 2020 yılı itibarıyla özellikle salgından kaynaklanan ekonomik sıkıntılar nedeniyle yaklaşık 4 milyon kişi sigortasız istihdam edilmektedir. Özellikle istihdam daraldıkça sigortasız işçi sayısının arttığına dikkat çekiliyor. Ancak ilgili mevzuata göre bu durum iş hukuku açısından suç teşkil etmekte ve işverenlere ağır yaptırımlar getirmektedir.
Sigortasız Çalışanlar Neler Yapabilir?
İşveren, işçinin ilk gününden itibaren sigorta yaptırmakla yükümlüdür. Özellikle birkaç gün geçerse ve sigorta girişi daha geç yapılırsa girişimciler de para cezasına çarptırılabilir. Bu nedenle çalışanlar işe başlamadan önce sigortalarının durumunu sorgulamalıdır. Bu bağlamda sigortasız çalışma temelde ikiye ayrılabilir. Öncelikle çalışma sırasında herhangi bir sigorta yapılmamaktadır. Bu durumda yani
çalışırken sigorta yaptırılmazsa işçinin bulunduğu ilin SGK İl Müdürlüğünden talep etmesi gerekir. Başvurunun yazılı olması ve sigortasız çalıştığınızın tespit edilmesi gerekmektedir.
SGK Denetimlerini Sıklaştırdı
Sigortasız çalışanın SGK’ya başvurusu üzerine SGK, söz konusu işyeri hakkında soruşturma başlatır. Koronavirüs salgını nedeniyle işyeri soeuşturma ve teftişlerine ara verilmişti ancak geçtiğimiz günlerde SGK’dan yapılan açıklamada teftişlerin yeniden başladığı duyuruldu. Bu kapsamda SGK tarafından görevlendirilen müfettişler talep üzerine işyerine gelerek inceleme yapmaktadır. İnceleme anında işyerinde çalışan varken karar vermek daha kolaydır. Kişi, işyerinde sigortasız olarak uzun süre çalışmış ise, müfettişler gerek diğer çalışanların şahitliklerini gerekse diğer gerekli delilleri dikkate alarak sigorta girişinin işin başladığı günden itibaren yapılması gerektiğine karar verirler.Ayrıca böyle bir denetimde sadece başvuru sahibi için değil, diğer sigortasız çalışanlar için de işlem yapılır.
Sigortasız Çalışanın Sahip Olduğu Haklar
şyerinde sigortasız çalışmayal ilgili diğer bir konu da işyerinden ayrılmış olmak kısmıyla merak ediliyor. Diğer bir deyişle, bir süre sigortasız çalışan kişi, işten ayrıldığında da sigorta hakkının talep edilmesi durumudur. Bu durumdaki işçiler, çalıştıkları işyerinden haklarını talep edebilir. Ancak bunun için dava açılması gerekir. Bu durum biraz sorunlu olabilir. SGK tarafından görevlendirilecek müfettişlerin öncelikle ücret, işyeri giriş çıkış kütükleri gibi bazı belgeleri incelemesi ve bu belgeleri kullanarak iş atamalarının kapsamını belirlemesi gerekmektedir.
Bu durumda işçinin ödemesi bir banka aracılığıyla yapılmamışsa yani maaşı bizzat ödenmişse durumu ispat etmesi daha da zorlaşmaktadır. Böyle bir durumda müfettişler sadece diğer çalışanların ifadelerine dayanarak karar veremezler. Çünkü reasürans sadece çalışan şikayeti durumunda mümkün değildir. Kararın verilebilmesi için hizmet izni başvurusu yapılması gerekir.Hizmet değerlendirme davası açmak için önce SGK’ya yazılı olarak bildirmeniz ve sigortasız çalışılan günleri bildirmeniz gerekir. SGK daha sonra soruşturma başlatacak ve 60 gün içinde karar verecek. Muayene, işyerinde çalıştığınızı belirlerse ek sigorta başlatılabilir. Ancak, SGK tarafından görevlendirilen kişiler bu süre içinde herhangi bir çalışma kanıtı bulamazlarsa, işyerinin gerekli belge ve tanıklarla iş yerinde sigortasız çalışıldığına dair ve sigorta primlerinin ödenmediğine ilişkin iş mahkemesine başvurulması gerekir.
